Trutnie diploidalne

Biologia rodziny pszczelej to składająca się z wielu puzzli układanka, tworząca bajeczny obraz, który możemy oglądać za każdym razem gdy otworzymy ul. Znajomość jej podstaw to jeden z warunków bycia dobrym pszczelarzem.

Prawie każdy wie, że w ulu mamy królową, która jako jedyna składa jaja. Z jaj zapłodnionych (są diploidalne, czyli posiadają materiał genetyczny po matce i po ojcu) wykluwają się larwy robotnic oraz młodych królowych, a z jaj niezapłodnionych larwy trutni (są haploidalne, ponieważ posiadają materiał genetyczny tylko po matce). To jednak tylko część prawdy. Okazuje się bowiem, że larwy trutni mogą też powstawać z zapłodnionych jaj. Jak to się dzieje? Istnieje pewne miejsce w genomie pszczół, które determinuje płeć. Jeżeli w tym miejscu występują dwa różne warianty genu (każdy pochodzi od jednego z rodziców) powstaje samica, jeśli oba są takie same - diploidalny samiec. Jednak wszystkie dorosłe trutnie, które mamy przyjemność obserwować w rodzinie, są haploidalne. Dlaczego? Ponieważ nawet jeśli z zapłodnionego jaja wykluje się larwa trutnia to zjadana jest przez robotnice. Prawdopodobnie powodem takiego zachowania pszczół jest inny zapach, który występuje na oskórku larw trutni diploidalnych, młodszych niż dwudniowe. Jeśli jednak ramkę z wyklutymi larwami wyjmiemy z rodziny, przetrzymamy w cieplarce i podłożymy do rodziny po dwóch dobach, to możemy wyhodować diploidalne samce. Jest to jednak tylko przypuszczenie, nie potwierdzone badaniami naukowymi. Niestety taki truteń z podwójną ilością DNA wcale nie jest supermenem wśród pszczół. Wyróżnia się małymi jądrami, uwstecznionym aparatem kopulacyjnym i obniżoną płodnością. Może to tłumaczyć dlaczego pszczoły "nauczyły się" nie inwestować w tak słabo zapowiadających się playboyów i pozbywają się problemu na samym początku. Widocznym efektem usuwania larw trutni diploidalnych jest powstawanie czerwiu rozstrzelonego. Ale dlaczego nie wszędzie występuje to zjawisko? Larwy trutni diploidalnych pojawiają się wtedy, gdy dochodzi do kojarzeń w bliskim pokrewieństwie. Czyli gdy matka zapłodniona zostaje trutniami, z którymi jest spokrewniona. Przy takich kojarzeniach zubożona zostaje pula genowa. Dlatego tak ważne jest zachowanie różnorodności genetycznej wśród pszczół.